حمل و نقل دریایی چیست؟
حمل و نقل دریایی معادل انگلیسی کلمه Maritime transport است و یکی از مهم‌ترین روش‌های حمل و نقل در سراسر دنیا شناخته می‌شود که از قرن‌ها پیش برای حمل کالا و مسافر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در تعریف حمل و نقل دریایی باید بگوییم که حمل و نقل دریایی به روشی از حمل گفته می‌شود که در آن جابه جایی افراد،کالاها و غیره از روی اقیانوس، دریا، دریاچه، رودخانه از طریق کشتی، قایق، شناور و غیره صورت می‌گیرد.
بسیاری از کالاها حجم و وزن بسیار زیادی دارند و ارسال آنها به روش هوایی یا زمینی امکان‌پذیر نبوده و تنها راه ارسال آنها حمل دریایی است.
با توجه به مزایای بسیار این روش حمل و نقل و مقرون به صرفه بودن آن نسبت به سایر روش‌های حمل و نقل، حمل و نقل دریایی از مهم‌ترین انتخاب‌های تجار و بازرگان برای حمل و نقل بین المللی است.
مقاصد نظامی و تفریحی از دیگر مقاصد کاربردی حمل و نقل دریایی است.
تاریخچه حمل و نقل دریایی
حمل و نقل دریایی سابقه طولانی داشته و به حدود ۶۰۰۰ سال پیش قبل از میلاد بر می‌گردد. در آن زمان برای حمل برخی از بارهای کوچک در فاصله‌های کوتاه از حمل و نقل دریایی استفاده می‌کردند.
مصر باستان، گرجی‌ها، وایکینگ‌ها، یونانی‌ها، سلت‌ها و فینیقی‌ها جز اولین سرزمین‌هایی بودند که از روش دریایی برای تجارت استفاده می‌کردند.
در ابتدای ابداع حمل و نقل دریایی به دلیل کم قدرت بودن موتورها، کشتی‌ها از ساحل رودخانه‌ها فراتر نمی‌رفت. اما با گذشت زمان و کشف آهن و فولاد کشتی‌های بخار و شناورهای فولادی ساخته شد و تحولی عظیم در صنعت حمل و نقل دریایی ایجاد نمود.
امروزه صنعت کشتی‌سازی و حمل و نقل دریایی پیشرفت چشمگیری داشته، به طوری که در کشتی‌های امروز به جای استفاده از سوخت‌های فسیلی از سوخت‌های اتمی استفاده می‌شود.
مزایای حمل و نقل دریایی
همانطور که در ابتدای متن اشاره شد امروزه حمل و نقل دریایی یکی از بهترین روش‌ها برای حمل و نقل بین المللی شناخته می‌شود و بسیاری از بازرگانان برای حمل و نقل کالا و بارهای خود از این روش استفاده می‌کنند.
استفاده از حمل و نقل دریایی مزایای بسیاری دارد، در این بخش قصد داریم در خصوص برخی از مهم‌ترین مزایای حمل و نقل دریایی صبحت کنیم.
-
قیمت مقرون به صرفه
از مهم‌ترین مزایای حمل و نقل دریایی در مقایسه با دیگر روش‌های حمل بار می‌توان به قیمت مناسب و ارزان آن اشاره کرد.
هزینه تعمیر و نگهداری کشتی‌ها نسبت به سایر وسایل حمل و نقل پایین است، همچنین کانال‌های حمل و نقل دریایی در مقایسه با حمل زمینی و هوایی هزینه کمتری دارند.
اگر نسبت به زمان حساس نبوده و قصد دارید بارهای خود را با قیمت‌های مقرون به صرفه‌تری به سایر کشورها ارسال کنید، اطمینان داشته باشید که حمل و نقل دریایی بهترین روش برای ارسال بار به صورت بین المللی است.
-
امکان حمل کالاهای بزرگ و عظیم الجثه
یکی از دیگر مزایای حمل و نقل دریایی نسبت به سایر روش‌های حمل و نقل امکان حمل کالاهای سنگین و حجیم است.
برخی از کالاها وزن و حجم بسیار زیادی دارند و ارسال آنها به روش هوایی و زمینی با محدودیت‌هایی روبه رو است. در حمل و نقل دریایی محدودیتی از نظر وزن و حجم برای ارسال بار وجود نداشته و می‌توان انواع کالا تا حدود ۵۰۰ تن را به راحتی حمل نمود.
در نظر داشته باشید که حمل چنین کالاهایی در شرایطی است که مبلغ کمی برای حمل و نقل پرداخت می‌شود.
اگر قصد آشنایی بیشتر با سایر روش های حمل و نقل بین المللی را دارید توصیه می کنیم مقاله «حمل و نقل بین المللی چیست» را بخوانید.
-
ثابت بودن نرخ کرایه حمل
یکی از دیگر مزایای مهم حمل و نقل دریایی ثابت بودن کرایه حمل است.
معمولا شرکت‌های فعال در زمینه حمل و نقل دریایی کرایه حمل را کمتر تغییر می‌دهند و همین موضوع باعث می‌شود تا با برنامه‌ریزی بهتری به امور تجارت بپردازید.
-
ایمنی در برابر حوادث
از آنجایی که کانتیر حمل بار در روش دریایی پلمپ می‌شود، این روش حمل، ایمنی بالایی داشته و بارها در مدت زمان حمل بار در برابر حوادث ایمن خواهند بود.
معایب حمل و نقل دریایی
حمل و نقل دریایی با وجود مزایای بسیار زیادی که دارد با محدودیت‌ها و معایبی روبه رو است. برخی از مهم‌ترین معایب حمل دریایی عبارتند از:
- سرعت حمل بار در این روش نسبت به سایر روش‌های حمل بار پایین‌تر است. همین موضوع باعث شده تا این روش حمل مورد توجه بازرگانانی که قصد حمل سریع بار دارند قرار نگیرد.
- تاخیر در زمان تحویل بار یکی از دیگر معایب این روش حمل و نقل می‌باشد.
- حمل و نقل دریایی از نظر زمان و مسیر حمل نسبت به سایر روش‌های حمل و نقل انعطاف پذیری کمتری دارد.
- حمل و نقل دریایی محدودیت‌هایی در رهگیری بار دارد و این موضوع را می‌توان یکی از دیگر معایب این روش حمل دانست.
- از آنجایی که تمامی کشورها به آب دسترسی ندارند در برخی از مقاصد نیاز به جابه جایی وسیله حمل برای رسیدن بار به مقصد وجود دارد.
انواع حمل و نقل دریایی
حمل و نقل دریایی به روش‌های مختلفی تقسیم می‌شود. از مهم‌ترین انواع روش‌های حمل و نقل دریایی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
-
حمل و نقل دریایی به روش کراس استافینگ (Cross Stuffing)
کراس استافینگ یکی از روش‌های کاربردی برای حمل و نقل دریایی است.
در این روش کانتینر از روی یک کشتی به کشتی دیگری منتقل می‌شود و در برخی مواقع نیز بارها از یک کانتینر به کانتینر دیگری جابه جا می‌شوند.
دلایل استفاده از کراس استافینگ در حمل و نقل دریایی
- محدودیت بنادر یکی از رایج‌ترین دلایل استفاده از کراس استافینگ برای حمل و نقل دریایی است. در بسیاری از کشورهای کوچک که بنادر کم ظرفیتی دارند از این روش برای صادرات و واردات کالا استفاده می‌شود.
- دور زدن تحریم‌ها یکی از دیگر دلایل استفاده از روش کراس استافینگ است. در حمل و نقل دریایی کشتی‌ها و کانتینرها دارای کدی منحصر به فرد هستند که نشان دهده هویت کشتی و بار آن است.به دلیل تحریم‌های سیاسی و اقتصادی اجازه پهلو گرفتن برخی از کشتی‌ها با مبدا خاص داده نمی‌شود، اینجاست که بازرگانان برای دور زدن تحریم‌ها از روش کراس استافینگ استفاده می‌کنند.
معایب استفاده از کراس استافینگ در حمل و نقل دریایی
- برای انجام کراس استافینگ به کشتی نیاز است و یکی از کشتی‌ها باید مجهز به جرثقیل باشد.
- استفاده از کراس استافینگ نیاز به شرایط آب و هوایی مطلوب دارد. در صورتی که دریا مواج باشد و آب و هوا مساعد نباشد نمی‌توان از این روش استفاده کرد.
- ممکن است حین انتقال کالا، به بخشی از محموله درون کانتینر آسیب وارد شود.
-
حمل و نقل دریایی به روش چارترینگ
چارترینگ که با نام اجاره کامل کشتی نیز شناخته می‌شود یکی از دیگر انواع حمل و نقل دریایی است.
در این روش کشتی باربری بنا به دلایلی از قبیل حجم زیاد کالا، نداشتن بسته بندی خاص یا غیره به طور کامل اجاره می‌شود.
-
ترانسشیپ (Transshipment) یکی از دیگر انواع حمل و نقل دریایی
ترانشیپ یکی از روش‌های کاربردی در حمل و نقل دریایی است که در آن محموله ابتدا به مقصد میانی و از آنجا به مقصد اصلی ارسال می‌شود.
در حمل و نقل دریایی به روش ترانشیپ بارها به صورت دریایی به بندری نزدیک به کشور مقصد حمل شده و از آنجا با روش حمل و نقل دیگری (زمینی یا هوایی) به کشور مقصد ارسال می‌شوند.
از این روش حمل زمانی استفاده می‌شود که کشور مبدا به آب‌های آزاد دسترسی نداشته باشد.
معمولا برای ارسال کالاهایی که چند مقصد مختلف دارند از روش ترانشیپ استفاده می‌شود.
تاخیر در زمان تحویل بار یکی از معایب استفاده از حمل و نقل دریایی به روش ترانشیپ است.
-
گروپاژ یکی از دیگر روش‌های حمل و نقل دریایی
زمانی که کالاهای شما، به میزان استاندارد برای حمل در یک کانتینر نرسد و فضای کمتری را شامل شود، از گروپاژ برای حمل بار استفاده می‌شود.
در واقع در این روش چند گروه کالایی که در یک طبقه بندی قرار دارند در کنار هم در یک کانتیر ارسال می‌شوند. در حمل گروپاژ شرکت حمل و نقل به عنوان صاحب کالا شناخته می‌شود.
گروپاژ ارزان‌ترین راه برای حمل و نقل بار در دنیا به شمار می‌آید، قطعا زمانی که بار شما همراه با بار دیگر بازرگانان حمل می‌شود، هزینه‌های حمل کمتر شده و این مهم‌ترین مزیتی است که استفاده از گروپاژ به همراه دارد.
طولانی بودن زمان حمل از از معایب این روش حمل و نقل می‌باشد. البته در تمامی موارد این چنین نیست و در بسیاری از مواقع مرسوله در زمان دلخواه تحویل داده می‌شود.
-
روش فله
روش فله یکی از دیگر روش‌هایی است که از آن برای ارسال کالاها به صورت فله و بدون بسته بندی به صورت دریایی استفاده می‌شود. حمل کالاهای فله از طریق کشتی‌های مخصوص صورت می‌گیرد. در ادامه با مهم‌ترین کشتی‌هایی که برای حمل کالاها به صورت فله استفاده می‌شود آشنا می‌شویم.
-
کشتی‌های فله بر مخصوص کالاهای خشک
کشتی‌های فله بر مخصوص کالاهای خشک، بر روی عرشه خود انبارهای توخالی دارند. در این انبارها می‌توان انواع کالاهای خشک از قبیل گندم، برنج، ذرت و سایر غلات را قرار داد.
-
کشتی‌های فله بر مخصوص حمل مایعات
برای حمل مایعات به شکل فله از این کشتی‌ها استفاده می‌شود. به این گروه از کشتی‌ها، تانکر نیز گفته می‌شود.
این کشتی‌ها دارای مخزن‌های متفاوتی هستند که در هر یک مایعات متفاوتی ریخته می‌شود.
کشتی‌های مخصوص حمل و نقل مایعات انواع گوناگونی دارند برخی از مهم‌ترین انواع کشتی‌های فله بر مخصوص مایعات عبارتند از:
- تانکرهای مخصوص حمل نفت و فراورده‌های نفتی (Oil Tanker)
- تانکرهای مخصوص حمل گازهای مایع
- تانکرهای مخصوص حمل مواد شیمیایی مایع
انواع کشتی در حمل و نقل دریایی
در حمل و نقل دریایی با توجه به نوع کالا و شرایط حمل بار از کشتی‌های متفاوتی استفاده می‌شود. بر این اساس می‌توانیم کشتی‌ها را بر اساس نوع بار و محموله‌ای که حمل می‌کنند به ۹ دسته زیر تقسیم کنیم.
-
کشتی‌های کانتینر بر (Container Ships)
کشتی‌های کانتینربر از پر استفاده‌ترین کشتی‌ها در تجارت دریایی هستند و بیش از ۵۰ درصد حمل و نقل دریایی از طریق این کشتی‌ها صورت می‌گیرد.
کشتی‌های کانتینربر برای حمل کانتینرهای استاندارد طراحی شده‌اند، در این کشتی‌ها کانتینرها با جرثقیل‌های خاصی پر و خالی می‌شوند.
-
کشتی‌های فله بر (Bulk Carriers)
این کشتی‌ها برای حمل کالاهای فله‌ای و بدون بسته بندی مناسب می‌باشند. محصولات صنعتی، معدنی و کشاورزی از جمله رایج‌ترین محصولاتی است که با این کشتی‌ها حمل می‌شوند.
-
کشتی‌های تانکر نفتی (Oil Tankers)
از این نوع کشتی‌ها برای حمل نفت خام استفاده می‌شود. این کشتی‌ها بزرگ بوده و گاهی می‌توانند تا ۲ میلیون بشکه نفت را حمل کنند.
-
کشتی‌های حمل گاز (Gas Carriers)
کشتی‌های حمل گاز در گروه کشتی‌های نفتکش قرار گرفته اما تکنولوژی پیشرفته‌تری دارند. کشتی‌های حمل گاز را می‌توان به دو دسته کشتی‌های حمل گاز مایع (LNG ) و کشتی‌های حمل گاز پترولم (LPG ) تقسیم کرد.
-
کشتی‌های یخچال‌دار (Reefer Vessels)
از این نوع از کشتی‌ها برای حمل غذا و مواد خوراکی استفاده می‌شود و نقش مهمی در صنعت مواد غذایی ایفا می‌کنند.
معمولا کشتی‌های یخچال دارد مجهز به سه تا پنج سردخانه برای نگهداری انواع مواد غذایی هستند.
-
کشتی‌های Ro-Ro
این نوع از کشتی‌ها نقش مهمی در صنعت حمل و نقل ماشین آلات داشته و از آنها برای حمل انواع وسیله نقلیه از قبیل اتوبوس، کامیون، ماشین آلات کشاورزی، انواع خودرو، هواپیما و غیره استفاده می‌شود.
-
کشتی دام بر (Livestock Carriers)
برای حمل و نقل حیوانات زنده از این کشتی‌ها استفاده می‌شود. این کشتی‌ها بسیار حساس بوده و دارای فضایی برای تغذیه حیوانات هستند.
از این نوع کشتی‌ها می‌توان برای حمل و نقل انواع حیوانات استفاده کرد.
-
کشتی‌های چند منظوره
کشتی‌های چند منظوره نسبت به سایر کشتی‌های باربری پیشرفته‌تر بوده اما فضایی برای قرار گرفتن کانتینرها به آن شکلی که همگی با آن آشنا هستیم ندارند.
در واقع این کشتی‌ها برای پر و خالی کردن بار از جرثقیل‌های داخلی خود استفاده می‌کنند.
برای حمل محصولاتی از قبیل چوب، فولاد، رول‌های کاغذی، مصالح ساختمانی و غیره از این کشتی‌ها استفاده می‌شود.
-
کشتی‌های مسافربری
کشتی‌های مسافربری آخرین دسته از کشتی‌های حمل و نقل دریایی هستند. هدف اصلی استفاده از این کشتی‌ها حمل مسافر می‌باشد.
البته در شرایطی از این کشتی‌ها برای حمل نیروهای نظامی نیز استفاده می‌شود که در این شرایط به عنوان کشتی‌های ناو شناخته می‌شوند.
مهم‌ترین اصطلاحات حمل و نقل دریایی
در حمل و نقل دریایی از اصطلاحات خاصی استفاده می‌شود، در ادامه مروری به برخی از مهم‌ترین اصطلاحات مهم در حوزه حمل و نقل دریایی می‌کنیم.
| اصطلاح انگلیسی حمل و نقل دریایی | معادل فارسی |
| Carrier | حمل‌کننده |
| Common carrier | حمل‌کننده‌ی عمومی |
| Private carrier | حمل‌کننده‌ی خصوصی |
| Shipper | فرستنده‌ی کالا |
| Consignee | گیرنده‌ی کالا |
| Receiver | دریافت‌کننده |
| CFS | انبار یا ایستگاه کانتینرها |
| CSP | بندری که عملیات حمل کانتینرهای پر، یا نیمه‌پر (LCL و FCL) در آنجا انجام می‌شود. |
| CST | به تعرفه خدمات کانتینری گفته می شود. |
| CT | به بارنامه‌ی حمل مرکب گفته می شود. |
| MH (MERCHANT HAULAGE) | این اصطلاح در زمانی به کار می رود که مشتری مایل است خود حمل داخلی را تقبل نماید. |
| STRIP | خالی‌کردن یا بیرون‌آوردن کالا از کانتینر |
| THC | به معنی هزینه‌های جابه‌جایی در پایانه است. |
| TRANSFER CHARGES | هزینه‌های انتقال در حمل دریایی به معنای هزینه‌های بارگیری یا تخلیه‌ی کانتینر خالی و پر می باشد. |
| Laycan | به معنی بازه‌‌ی زمانی است که صاحب کشتی باید آن زمان برای بارگیری در بندر مبدا آماده باشد. |
| STUFF | به معنی پرکردن یا بارگیری کالا در کانتینر است. |
| SLOT | به معنای جای معین برای قرارگرفتن یک کانتینر در کشتی است. |
| Ocean Bill of Lading | به معنای بارنامه دریایی است. |
بیمه حمل و نقل دریایی چیست؟
بیمه یکی از موارد اجباری برای حمل و نقل به روش دریایی است.
در بیمه حمل و نقل دریایی کلیه خطرات و حوادث غیرقابل پیش‌بینی در فرایند حمل بار توسط شرکت‌های بیمه پوشش داده می‌شود تا خسارت‌های احتمالی وارد شده به شرکت‌های حمل و نقل جبران شود.
در واقع در بیمه حمل و نقل دریایی شرکت بیمه‌گر تعهده می‌کند که با توجه به شرایط بیمه خسارت‌های وارد شده به کالا را جبران نماید.
کلام آخر
حمل و نقل دریایی یکی از مهم‌ترین روش‌های حمل و نقل بین المللی است. هر تاجر و بازرگانی که بخواهد از این روش حمل برای ارسال کالا و بارهای خود استفاده کند باید به طور کامل با حمل و نقل دریایی آشنا باشد و مزایا و معایب آن را بداند.
اگر شما هم قصد دارید اطلاعات بیشتری از این روش حمل و نقل به دست آورید حتما این مقاله را بخوانید و در صورتی که پرسشی در رابطه با حمل و نقل دریای دارید، برامون کامنت بگذارید.
اگر قصد ارسال سریع و مطمئن بار به خارج از کشور دارید می‌توانید با خیالی آسوده از خدمات شرکت پروا ترابر در زمینه حمل و نقل دریایی بین المللی و حمل و نقل هوایی بین المللی استفاده کنید. برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه حتما با شماره ۰۲۱۸۸۸۰۰۷۷۴ تماس بگیرید.